| บทคัดย่อ |
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพืชผักที่สามารถทำสีย้อมธรรมชาติที่ติดเนื้อผ้าได้คงทนเพื่อทดแทนสีย้อมเคมี พัฒนาผงสีย้อมธรรมชาติจากพืชผัก และถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีการผลิตผงสีย้อมธรรมชาติให้แก่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านน้ำคำพัฒนา จังหวัดเพชรบูรณ์ โดยเลือกใช้วัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร ได้แก่ ต้นข่า ใบข่า และใบตะไคร้ ซึ่งเป็นผลพลอยได้จากการแปรรูปผลผลิตทางการเกษตรของชุมชน งานวิจัยนี้ใช้วิธีการวิจัยแบบผสมผสาน ทั้งเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ การทดลองประกอบด้วยการสกัดสีจากพืชผัก การพัฒนาผงสีย้อมธรรมชาติ การพิมพ์ผ้าฝ้ายด้วยผงสีธรรมชาติ และการประเมินผลลัพธ์ทางสถิติ โดยใช้การวิเคราะห์ความแปรปรวน (ANOVA) และการเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยด้วยวิธี Duncan’s multiple range test ที่ระดับความเชื่อมั่น 95% (p<0.05) ผลการวิจัยพบว่าผ้าที่ย้อมด้วยใบข่าให้ค่าความสว่าง (L*) สูงที่สุด (81.42±0.48) ในขณะที่ตะไคร้+NaOH ให้สีเหลืองเด่นชัดที่สุด (b* = 6.40±1.97) การใช้สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด์ส่งผลให้ปริมาณผงสีที่ได้แตกต่างกันขึ้นอยู่กับชนิดของวัสดุ ใบข่าที่ไม่ใส่สารให้ผงสีมากที่สุดที่ 424 กรัม ในขณะที่ตะไคร้ที่ใช้สารละลายให้ผงสีเพิ่มขึ้นเป็น 371 กรัม ในการออกแบบลวดลายแม่พิมพ์แม่มือสำหรับการพิมพ์ผ้าฝ้าย ผลการประเมินจากผู้เชี่ยวชาญแสดงให้เห็นว่าแบบพิมพ์แม่มือลายพริกแบบที่ 2 มีคะแนนสูงสุด (4.73±0.46) ซึ่งแสดงถึงความเหมาะสมในการนำไปใช้งานจริง การถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีการผลิตผงสีย้อมธรรมชาติให้แก่กลุ่มวิสาหกิจชุมชนได้รับความพึงพอใจในระดับสูง โดยผู้เข้าร่วมอบรมสามารถนำเทคนิคที่ได้รับไปต่อยอดสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ ในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ งานวิจัยนี้มีความสำคัญในการเพิ่มมูลค่าให้กับวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร ลดปัญหาขยะในชุมชน และส่งเสริมการใช้สีย้อมธรรมชาติที่ปลอดภัยต่อสิ่งแวดล้อมและผู้บริโภค ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดการพัฒนาที่ยั่งยืนและระบบเศรษฐกิจหมุนเวียน (BCG Economy) อันจะนำไปสู่การสร้างรายได้เสริมให้กับชุมชนและการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติอย่างมีประสิทธิภาพ
This research aims to study vegetables that can produce natural dyes with durable fabric adherence as alternatives to chemical dyes, develop natural dye powders from these vegetables, and transfer knowledge and technology related to natural dye powder production to the Ban Nam Kham Phatthana Community Enterprise Group in Phetchabun Province. The study utilizes agricultural waste materials such as galangal stems, galangal leaves, and lemongrass leaves, which are by-products of the community’s agricultural processing. A mixed-methods approach, incorporating both qualitative and quantitative research, was employed. The experimental procedures included extracting dyes from vegetables, developing natural dye powders, printing cotton fabrics using these natural dye powders, and evaluating the results through statistical analysis. The analysis of variance (ANOVA) and Duncan’s Multiple Range Test were applied at a 95% confidence level (p<0.05).
The research findings revealed that fabrics dyed with galangal leaves exhibited the highest lightness (L*) at 81.42±0.48, while lemongrass treated with NaOH produced the most vivid yellow color (b* = 6.40±1.97). The use of sodium hydroxide solution affected the yield of dye powder depending on the type of material used. Untreated galangal leaves yielded the highest amount of dye powder at 424 grams, while lemongrass treated with the solution produced an increased yield of 371 grams.
In terms of the design of hand-carved printing blocks for cotton fabric printing, expert evaluations indicated that the second chili-pattern block received the highest score (4.73±0.46), demonstrating its suitability for practical application. The transfer of knowledge and technology regarding natural dye powder production to the community enterprise group achieved a high level of satisfaction. Participants were able to effectively apply the techniques learned to create new products within their community. This research is significant in adding value to agricultural waste materials, reducing community waste issues, and promoting the use of environmentally friendly and consumer-safe natural dyes. It aligns with sustainable development concepts and the circular economy (BCG Economy), contributing to additional community income and the preservation of local wisdom in the efficient use of natural resources.
|
|---|
| คำสำคัญ |
ผงสีย้อมธรรมชาติ,พืชผักเหลือใช้ทางการเกษตร,การพิมพ์ผ้าฝ้าย,วิสาหกิจชุมชน,เศรษฐกิจหมุนเวียน,Natural dye powder,Agricultural vegetable waste,Cotton fabric printing,Community enterprise,Circular economy
|
|---|
